Do właściwości powiatowego inspektora nadzoru budowlanego jako organu
nadzoru budowlanego pierwszej instancji należą zadania i kompetencje,
o których mowa w Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane:

• przeniesienie decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych (art. 40 ust. 2);
• przyjmowanie zawiadomień o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych,
  na które jest wymagane pozwolenie na budowę (art. 41 ust 4);
• przyjmowanie zawiadomień inwestora o zmianie: kierownika budowy lub robót,
  inspektora nadzoru inwestorskiego, projektanta sprawującego
  nadzór autorski (art. 44 ust. 1);
• wydawanie postanowień i decyzji w sprawach dotyczących obiektów budowlanych
  lub ich części będących w budowie albo wybudowanych bez wymaganego pozwolenia
  na budowę, zgłoszenia bądź pomimo wniesienia sprzeciwu, a także w sprawach
  dotyczących robót budowlanych realizowanych w innych przypadkach niż ww.
  wykonywanych: bez wymaganego pozwolenia na budowę albo zgłoszenia lub w sposób
  mogący spowodować zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia bądź zagrożenie
  środowiska, lub na podstawie zgłoszenia z naruszeniem art. 30 ust. 1, lub w sposób
  istotnie odbiegający od ustaleń i warunków określonych w pozwoleniu na budowę
  bądź w przepisach (art. 48-51);
• sprawy dotyczące przyjmowania obiektów budowlanych do użytkowania
  (art. 54, art. 55, art. 57 ust. 4, 7 i 8, art. 59, art. 59a,
  art. 59c ust. 1, art. 59d ust. 1, art. 59g ust. 1);
• przyjmowanie pisemnych zawiadomień o przeprowadzonych kontrolach budynków
  o powierzchni zabudowy przekraczającej 2000 m2 oraz innych obiektów budowlanych
  o powierzchni dachu przekraczającej 1000 m2 (art. 62 ust. 1 pkt 3);
• nakazanie przeprowadzenia kontroli stanu technicznego, a także przedstawienia
  ekspertyzy stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego części w razie
  stwierdzenia nieodpowiedniego stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego
  części, mogącego spowodować zagrożenie: życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa
  mienia bądź środowiska (art. 62 ust. 3);
• prawo żądania od właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego udostępnienia
  protokołów z kontroli obiektu budowlanego, ocen i ekspertyz dotyczących jego
  stanu technicznego, dokumentacji budowy obiektu budowlanego i dokumentacji
  powykonawczej oraz opracowań projektowych i dokumentów technicznych robót
  budowlanych wykonywanych w obiekcie w toku jego użytkowania (art. 65);
• wydawanie decyzji nakazujących usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości
  stanu technicznego obiektu budowlanego (art. 66);
• wydawanie decyzji nakazujących właścicielowi lub zarządcy, rozbiórkę obiektu
  budowlanego i uporządkowanie terenu, w przypadku gdy nieużytkowany lub niewykończony
  obiekt budowlany nie nadaje się do remontu, odbudowy lub wykończenia (art. 67 ust. 1);
• wydawanie decyzji nakazujących właścicielowi lub zarządcy budynku przeznaczonego
  na pobyt ludzi opróżnienie bądź wyłączenie w określonym terminie całości lub części
  budynku z użytkowania w przypadku bezpośredniego zagrożenia zawaleniem oraz zarządzanie:
  umieszczenia na budynku zawiadomienie o stanie zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia
  oraz o zakazie jego użytkowania, wykonania doraźnych zabezpieczeń i usunięcie zagrożenia
  bezpieczeństwa ludzi lub mienia z określeniem terminów ich wykonania (art. 68);
• zapewnienie, na koszt właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego, zastosowania
  niezbędnych środków zabezpieczających, w razie konieczności niezwłocznego podjęcia działań
  mających na celu usunięcie niebezpieczeństwa dla ludzi lub mienia (art. 69);
• przyjmowanie kopii protokołu z kontroli obiektu budowlanego potwierdzającego
  obowiązek usunięcia stwierdzony uszkodzeń oraz uzupełnienia braków, które mogłyby
  spowodować zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska,
  a w szczególności katastrofę budowlaną, pożar, wybuch, porażenie prądem elektrycznym
  albo zatrucie gazem; przeprowadzanie kontroli obiektu budowlanego w celu potwierdzenia
  usunięcia stwierdzonych uszkodzeń oraz uzupełnienia braków (art. 70 ust. 2);
• sprawy dotyczące zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części
  bez wymaganego zgłoszenia (art. 71a);
• prowadzenie postępowań wyjaśniających w sprawie przyczyn katastrof budowlanych (art. 74);
• przyjmowanie zawiadomień o katastrofach budowlanych (art. 75 ust 1 pkt 3 lit. a);
• obowiązek niezwłocznego powołania, po otrzymaniu zawiadomienia o katastrofie budowlanej,
  komisji w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy oraz zakresu czynności
  niezbędnych do likwidacji zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia (art. 76);
• obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o katastrofie budowlanej właściwego organu
  nadzoru budowlanego wyższego stopnia oraz Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego (art. 76);
• możliwość nakazania właścicielowi lub zarządcy, w drodze decyzji, zabezpieczenia
  miejsca katastrofy oraz obiektu budowlanego, który uległ katastrofie, uporządkowania terenu
  lub wykonania innych niezbędnych czynności i robót budowlanych (art. 76);
• wydawanie decyzji określających zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu
  uporządkowania terenu katastrofy budowlanej i zabezpieczenia obiektu budowlanego do czasu
  wykonania robót doprowadzających obiekt do stanu właściwego (art. 78);
• zgłaszanie wniosków dotyczących wszczęcia postępowania w sprawie odpowiedzialności
  zawodowej w budownictwie (art. 97 ust 1)

Organem wyższego stopnia w stosunku do powiatowego inspektora nadzoru budowlanego jest:
wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego (art. 83 ust. 2 ustawy – Prawo budowlane).